پژوهشکده مطالعات بین المللی مقاومت با همکاری دانشکده ادبیات و علوم انسانی
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
داستان‌های قرآنی، همواره به عنوان یکی از غنی‌ترین منابع الهام شاعرانه در ادب عربی، بستری برای آفرینش تصاویر و مفاهیم بدیع بوده‌اند. شاعران معاصر با بهره‌گیری از این داستان‌ها، نه تنها پیوندی میان سنت و نوآوری برقرار کرده‌اند، بلکه آن‌ها را به عنوان هنری زبانی برای بیان تجربه‌های زیسته خود به کار برده‌اند. رومن یاکوبسن، زبان‌شناس برجستۀ روس، با ارائه نظریه نقش‌های شش‌گانه زبان، بنیان نوینی برای تحلیل عملکردهای ارتباطی متن ادبی فراهم ساخت. جابر الجابری، از شاعران معاصر عراق، با بهره‌گیری از بینامتنیت قرآنی و رویکرد انتقادی، به بازتاب تجربۀ زیسته و تحولات اجتماعی سرزمین خود می‌پردازد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی، کارکرد ارجاعی بینامتنیت داستان‌های قرآنی در شعر مقاومت جابر الجابری را بر مبنای نظریۀ ارتباطی رومن یاکوبسن مورد بررسی می‌کند. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که شاعر با شیوه‌هایی بدیع، نه تنها داستان‌های قرآنی را بازآفرینی می‌کند، بلکه آن‌ها را ابزاری برای بیان دغدغه‌های معاصر، هویت‌سازی فرهنگی و انتقال پیام‌های چندلایه در بستر مخاطب عرب امروز قرار می‌دهد. بررسی کارکرد ارجاعی شعر الجابری نشان داد که داستان‌های قرآنی فراتر از ارجاعات سنتی، به ابزاری برای بازتعریف هویت و پیوند میان ادبیات و واقعیت اجتماعی بدل شده‌اند. نوآوری پژوهش حاضر در آن است که با تلفیق رویکرد زبان‌شناختی یاکوبسن با شواهد بینامتنی قرآنی و تأکید بر تجربۀ زیستۀ جابر الجابری، امکان تفسیر چندلایه و پویا از ساخت و معنای شعر معاصر عرب و فرهنگ مقاومت و پایداری را فراهم می‌سازد.
)